به همین منظور پرونده کاروانسرا توسط تیم دفتر ثبت جهانی تدوین شد. طی بیش از دو سال، تمامی اطلاعات از منابع مختلف جمع‌آوری شد، پیمایش‌های میدانی نیز برای شناسایی کاروانسراهای واجد ارزش انجام پذیرفت و این پرونده مهم در شهریور ۱۴۰۲ با پیگیری‌های دکتر دارابی قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور و مدیران اسبق و فعلی اداره کل ثبت و کارشناسان آن حوزه در فهرست آثار جهانی ثبت شد.

پرونده نامزدی «کاروانسرای ایرانی» یک پرونده نامزدی سریالی شامل ۵۴ کاروانسرای منحصربه‌فرد ایرانی است که در جغرافیاهای مختلف در سراسر ایران قرار دارند. کاروانسراهای پیشنهادی تنها تعداد کمی از کاروانسراهای متعدد ایرانی است و پراکندگی آنها در جاده‌های باستانی ایران را نشان می‌دهد، اما هر یک نشان‌دهنده نوعی از کاروانسراهای مشابه در آن منطقه یا عصر است. آنها در کنار هم گستره وسیعی از مصادیق متنوع هنری و نقش کلیدی آنها در تحول کاروانسراهای ایرانی را آشکار و در کنار تنوع معماری اعم از فرم، طرح و نقشه و شبکه ارتباطی تاریخی، مفهوم و هویت ایرانی را روشن می‌کنند.

این کاروانسراها، از منظرهای گوناگون، از بی‌نظیرترین، مشهورترین، تأثیرگذارترین، ارزشمندترین و متنوع‌­ترین نمونه کاروانسراها در ایران هستند.

در معماری ایرانی، کاروانسراها به ویژه در امتداد شبکه ارتباطی و اطراف شهرهای اصلی موقعیت منحصربه‌فردی دارند. سیر تحول و گسترش کاروانسراها در ایران در مراحل مختلف تاریخی وابسته به جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی و مذهبی مرتبط با شکل‌گیری و توسعه آنها بوده است. ایران در طول تاریخ به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و همچنین راه‌های ارتباطی متعددش، کریدور اصلی ارتباط غرب به شرق جهان بوده و در واقع کاروانسراها مکمل راه‌های فلات ایران محسوب می‌شدند.

کاروانسراهای ایران در اسناد تاریخی نوشته شده توسط مورخان، خاورشناسان و کاوشگرانی که موفق به بازدید یا مطالعه ایران شده‌اند، ذکر شده است. ضمناً در این سفرنامه‌ها به موضوعات تجاری و فرهنگی موجود در گستره وسیع ایران و همچنین نقش کاروانسراها پرداخته شده است. این کاروانسراها نه تنها برای امنیت راه‌ها و امنیت اموال بازرگانان نقش محوری داشتند، بلکه از ویژگی‌های معماری، هنری، فرهنگی و اجتماعی قابل توجهی برخوردار بودند که برای محققان جالب توجه بود.

در این زمینه آرتور آپهام پوپ ایران‌شناس گفته است: «کاروانسراها یکی از پیروزی‌های معماری ایرانی هستند. هیچ جا نمی‌توانیم هماهنگی کامل‌تری از عملکرد و ساختار پیدا کنیم.»

کاروانسرای ایرانی پیامد تداوم بی‌وقفه سنت معماری ایرانی در طول هزاره‌ها بسته به نیازها و ضرورت‌هاست. شکل‌گیری، تغییر و توسعه آن در دوره‌های مختلف به شرایط اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و سیاسی بستگی داشت. امنیت راه، آسایش تجار، مسافران و زائران در هزاره‌های گذشته، توجه به موارد فوق را به عنوان یکی از برجسته‌ترین دستاوردهای بشر ثابت می‌کند. این دستاورد تأثیرات قابل توجهی بر تعاملات انسانی بین ملل مختلف در دوره های مختلف تاریخی داشته است و منجر به تغییرات فرهنگی و اقتصادی در سطح جهانی شده است.

انتهای پیام/